Rząd pracuje nad konkretnymi rozwiązaniami w ramach tzw. pakietu antyblackoutowego, który premier Donald Tusk zapowiedział nieco ponad dwa miesiące temu. Założenia pakietu omawialiśmy już w lipcu, w tekście Mądry Polak po hiszpańskiej szkodzie. Prace rozpoczęto w odpowiedzi nie tylko na sytuację w krajowej energetyce, ale też silny sygnał, jakim był blackout w Hiszpanii i Portugalii.

Przeczytaj też: Fala dekarbonizacji nie opada

W poniedziałek szefowie Ministerstwa Energii i Polskich Sieci Elektroenergetycznych (PSE) przedstawili szczegóły.

– Zidentyfikowaliśmy siedem pakietów legislacyjnych, z pierwszym startujemy we wrześniu. Procedura legislacyjna będzie prowadzona jeden projekt po drugim. Harmonogram zakłada, że do przyszłego roku chcemy je wprowadzić w życie – powiedział pełnomocnik rządu ds. strategicznej infrastruktury energetycznej Wojciech Wrochna.

Sieci – klucz do bezpieczeństwa systemu

Na początek pod obrady Komitetu Stałego Rady Ministrów trafi kluczowy element pakietu antyblackoutowego, czyli ustawa sieciowa (oznaczona jako UC84). Według naszych informacji projekt znajdzie się w porządku obrad już w najbliższy czwartek, 11 września.

Projekt ten porządkuje zasady wydawania warunków przyłączenia, stworzy platformy i system aukcji dla niewykorzystanych warunków oraz wprowadzi kamienie milowe dla inwestorów. Prezes PSE, Grzegorz Onichimowski podkreślił, że ustawa jest niezbędna do racjonalizacji wydatków na sieć i uporządkowania inwestycji w OZE. – Nie może być tak, że sieć rozwija się chaotycznie. Musimy mieć narzędzia, by doradzać inwestorom przy lokalizacji farm wiatrowych czy magazynów energii – mówił. Jednym z takich narzędzi mają być sankcje za niezrealizowanie zadeklarowanych inwestycji.

Ustawa sieciowa zakłada również aktywny udział operatora w rynku bilansującym, lepsze planowanie pracy systemu i egzekwowanie planów pracy od producentów OZE, czy ograniczenie zjawiska „otwartej pozycji na rynku bilansującym”, które dziś zwiększa ryzyko destabilizacji systemu.

Bezpieczeństwo energetyczne ponad polityką

Grzegorz Onichimowski podkreślił, że bezpieczeństwo energetyczne nie może być elementem politycznej przepychanki i wymaga precyzyjnych rozwiązań przygotowanych przez ekspertów. Przypomniał, że polski system elektroenergetyczny przeszedł głęboką techniczną i technologiczną (a przy tym nieodwracalną) zmianę. PSE kontrolują dziś tylko część mocy wytwórczych, a fotowoltaika na dachach tworzy de facto „kilka dużych elektrowni rozrzuconych po kraju”. Nowa rzeczywistość wymaga więc nowych ram prawnych.

Siedem filarów pakietu

Wojciech Wrochna wskazał, że pakiet antyblackoutowy obejmuje siedem obszarów wymagających działań legislacyjnych:

• Obszar systemowy (wspomniany powyżej) – dotyczy zarządzania pracą systemu elektroenergetycznego i roli operatora. Kluczowe będą rozwiązania prawne pozwalające na monitorowanie i bilansowanie mocy rozproszonych, które coraz mocniej wpływają na stabilność systemu.
• Cyberbezpieczeństwo – zapewnienie bezpieczeństwa i ochrony infrastruktury systemowej. Planowane jest wdrożenie kodeksu sieciowego dotyczącego cyberbezpieczeństwa oraz utworzenie sektorowego CIRK dla energetyki (Centrum Incydentów i Reagowania Kryzysowego to swego rodzaju sztab kryzysowy; centrum bezpieczeństwa cybernetycznego, skupionego wyłącznie na systemach i infrastrukturze energetycznej – od sieci przesyłowych i dystrybucyjnych po systemy sterowania elektrowniami i OZE, sztab szybkiego reagowania.
• Udział konsumentów i elastyczność rynkowa – zwiększenie roli odbiorców energii w zapewnianiu stabilności systemu. Podstawą będzie odejście od mrożenia cen i przejście na sygnały cenowe oraz taryfy dynamiczne, które zachęcą do elastycznego korzystania z energii. Wprowadzane będą nowe rozwiązania, takie jak rynek elastyczności czy kupowanie usług systemowych, m.in. inercji, które kiedyś zapewniały elektrownie konwencjonalne.
• Narodowe Centrum Analiz Energetycznych (NCAE) – rozbudowa instytucji tak, by stała się silnym ośrodkiem analitycznym wskazującym kierunki rozwoju systemu energetycznego.
• Wystarczalność mocy – zapewnienie odpowiednich rezerw w perspektywie roku 2029-2030 i później, przy jednoczesnej kontroli kosztów. Polska prowadzi zaawansowane rozmowy z Komisją Europejską na temat funkcjonowania rynku mocy i możliwości utrzymania części bloków węglowych po 2027 roku.
• Lokalny komponent (local content) – premiowanie udziału polskich i europejskich przedsiębiorców w inwestycjach. Wprowadzane będą certyfikaty zgodności z normami oraz wymóg lokalizacji produkcji i serwisu w UE. To ważne przy budowie nowych sieci przesyłowych i dystrybucyjnych oraz elektrowni jądrowej.
• Złota akcja w obszarze dystrybucji – koncepcja ograniczonego władztwa korporacyjnego dla pełnomocnika rządu ds. strategicznej infrastruktury energetycznej. Rozwiązanie ma umożliwić wpływanie na pracę operatorów systemów dystrybucyjnych w zakresie bezpieczeństwa systemu, bez przejmowania udziałów w spółkach.

– Pakiet antyblackoutowy to zestaw zmian w prawie, które pozwolą nam lepiej chronić system elektroenergetyczny przed awariami i cyberatakami. Naszym obowiązkiem jest zapewnienie polskim rodzinom poczucia bezpieczeństwa i pewności, że energia popłynie do gospodarstw domowych niezależnie od zdarzeń losowych. Dzięki rozwiązaniom, które proponujemy, chcemy zminimalizować w Polsce ryzyko zdarzeń, które miały miejsce w Hiszpanii czy Portugalii – podkreślał minister energii Miłosz Motyka.

Grzegorz Onichimowski zaznaczył, że Polska jako jedyny kraj w Europie kompleksowo mierzy się z tym problemem na poziomie rządowym. Rozwiązania są przygotowane przez ekspertów i odpowiadają globalnym trendom.

Rząd liczy na szerokie poparcie parlamentu oraz prezydenta.