Komisarz ds. energii i mieszkalnictwa Dan Jørgensen ogłosił we wtorek założenia unijnego planu na porzucenie rosyjskich nośników energii. Zgodnie z jego zapowiedziami, Unia Europejska ma odciąć się nie tylko od ropy czy gazu z Federacji Rosyjskiej, ale także od importu paliwa jądrowego

– Dzisiaj Unia Europejska wysyła bardzo jasny sygnał w kierunku Rosji. Koniec. Dość. Nie pozwolimy, aby Rosja dłużej wykorzystywała energię jako broń, czy szantażowania nas – ogłosił Jørgensen.

Aby nikt nie miał wątpliwości, jaki jest cel najnowszej inicjatywy Brukseli, dokument zatytułowano: „Mapa drogowa w kierunku zakończenia importu rosyjskiej energii” („Roadmap towards ending Russian energy imports”). Trudno chyba o bardziej wymowny wydźwięk.

Do Kremla przestaną płynąć pieniądze

Jak tłumaczył komisarz, w 2024 roku Unia Europejska importowała paliwa kopalne z Rosji o wartości 23 mld euro. Oznacza to, że miesięcznie z UE płynęło blisko 1,8 mld euro do Gazpromu i innych rosyjskich podmiotów, zasilając tym samym budżet Kremla. Ten proceder ma się zakończyć.

Przeczytaj też: Zamieniliśmy gaz z Rosji na gaz z USA

Mapa drogowa zakłada, że definitywny koniec importu paliw kopalnych z Rosji ma nastąpić do końca 2027 roku. Będzie to ponad pięć lat po rosyjskiej agresji na Ukrainę.

Kluczowe założenia Komisji Europejskiej w zakresie rezygnacji z rosyjskich węglowodorów to:

• Wprowadzenie nowych zasad śledzenia źródeł pochodzenia gazu;
• Państwa członkowskie zostaną zobowiązane, aby do końca 2025 roku opracować krajowe plany na rezygnację z importu gazu, ropy i paliwa jądrowego z Rosji (warto zaznaczyć: węgiel już został objęty embargiem);
• Najpóźniej do końca 2025 roku ma wejść zakaz zawierania nowych/przedłużania istniejących kontraktów spotowych, a także zakaz zawierania nowych długoterminowych umów;
• Najpóźniej do końca 2027 roku wejdzie w życie zakaz importu gazu z Rosji, zarówno rurociągami, jak i w formie LNG – dotyczy to przerwania dostaw w ramach długoterminowych umów;
• Podjęcie działań na rzecz zwalczenia „floty cieni”.

Na mapę drogową czekano od dawna, a Komisja miała spore opóźnienie względem harmonogramu. Te plany miały być publicznie znane kilka miesięcy temu, ale przesuwano ich prezentację. Pisaliśmy o tym w materiale związanym z wypowiedziami Dana Jørgensena podczas tegorocznego Wind Europe.

Smutne podsumowanie po 3 latach od wybuchu wojny

W trakcie sesji pytań wielokrotnie powracało jedno: jak w ogóle mogłoby dojść do podjęcia tak zdecydowanych kroków? Wątpliwości budzi bowiem postawa np. Węgier, które wielokrotnie nie chciały zdecydowanych działań wobec Rosji. Jak zapewniał Jørgensen, do podjęcia serii decyzji w tych sprawach potrzebna będzie jedynie większość kwalifikowana na Radzie Unii Europejskiej, a nie jednogłośność. Chyba dopiero w momencie, gdy dojdzie do głosowania, przekonamy się, ile warte są te zapewnienia.

Nie podano szczegółów o rezygnacji z paliwa jądrowego (wzbogaconego uranu) z Rosji. W tej kwestii plany UE są dość mgliste.

Kogo najbardziej dotkną te planowane zakazy? Z informacji Komisji Europejskiej wynika, że w 2024 roku:

• Jeszcze dziewięć państw członkowskich nadal importowało rosyjski gaz (w różnych formach);
• Trzy importowały rosyjską ropę;
• Siedem sprowadzało wzbogacony uran lub zamawiało jego wzbogacenie.

Warto zaznaczyć, że w tym gronie nie ma Polski. Rosjanie w 2022 roku sami zakręcili nam kurek z gazem. Węgiel z tego kierunku przestano sprowadzać tego samego roku. Do końca 2024 roku importowany był jeszcze LPG z Rosji, ale wraz z wejściem w życie jednego z pakietów sankcji zaprzestano sprowadzania tego paliwa.

Działania państw UE przełożyły się na sprowadzenie w 2024 roku do Wspólnoty:

• 52 mld m³ rosyjskiego gazu (z czego 20 mld m³ jako LNG);
• 13 mln ton ropy;
• 2800 ton uranu (wzbogaconego lub już w formie gotowego paliwa).

OZE i elektryfikacja na ratunek

Pozbycie się zwłaszcza tak dużego źródła gazu (paliwa wykorzystywanego np. w niemieckiej gospodarce) rodzi obawy o to, jak zastąpić błękitne paliwo. Według Komisji Europejskiej (to narracja niezmienna od wybuchu wojny w Ukrainie i uruchomienia REPowerEU) z pomocą przyjdzie elektryfikacja, której towarzyszyć ma rozwój odnawialnych źródeł energii i magazynów energii.

Przeczytaj też: Gaz lepszy od wiatru czy słońca. Tak twierdzi sekretarz energii USA

Jednocześnie, te technologie nie od razu mogą „wypchnąć” gaz z miksów energetycznych państw UE. Dlatego brukselscy decydenci spoglądają np. na Neptun Deep, czyli projekt wydobywczy w Rumunii, mający zapewnić do 8 mld m³ gazu rocznie.

Plany KE mogą budzić nadzieje, ale to nie pierwsza próba rzucenia Kremla na energetyczne kolana. Dokładnie trzy lata temu, zaraz po rosyjskim ataku na Ukrainę, Komisja – z tą samą przewodniczącą, Ursulą von der Leyen – kreśliła mocarstwowe plany na niezależność i bezpieczeństwo energetyczne Europy bez importu z Rosji. Znamy je jako REPowerEU. Miało przynieść korzyści także na poziomie ambicji klimatycznych, w końcu chodziło o zmniejszenie zużycia paliw kopalnych.

Nie sposób odnieść wrażenia, że mamy do czynienia z drugą, opóźnioną próbą reakcji. Co nie znaczy, że tym razem się nie uda.