W środę 30 kwietnia na stronach Rządowego Centrum Legislacji opublikowano projekt nowelizacji ustawy o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych oraz niektórych innych ustaw (tzw. ETS1). Do prac nad jego kształtem oddelegowano wiceministra Krzysztofa Bolestę z Ministerstwa Klimatu i Środowiska. Resort jest autorem propozycji.

„Fit for 55” zawita do Polski

Projekt o numerze UC39 obejmuje implementację przepisów z unijnej dyrektywy 2023/959 sprzed dwóch lat., która wdraża założenia znane jako „Fit for 55”. Należy wyraźnie zaznaczyć, że planowane zmiany dotyczą tzw. ETS 1, a nie ETS 2, który obejmie budownictwo i transport drogowy.

Przeczytaj też: Połowa polskiej prezydencji w UE. Co udało się zrobić?

Kluczowe zmiany, które uwzględnia projekt noweli to:

• Włączenie do systemu EU ETS transportu morskiego;
• Nowe zasady dostosowania przydziału bezpłatnych uprawnień emisji dla niektórych instalacji w latach 2026–2030. Jest to m.in. zmiana pozwalająca instalacjom ciepłowniczym na ubieganie się w tym okresie o dodatkowe bezpłatne uprawnienia do emisji (30 proc. więcej bezpłatnych uprawnień);
• Modyfikacja zasad funkcjonowania lotnictwa w systemie EU ETS, np. stopniowe ograniczanie bezpłatnego przydziału uprawnień do emisji na rzecz systemu aukcyjnego;
• Możliwe pomniejszenie przydziału darmowych uprawnień, jeżeli wystąpią wymienione w ustawie przesłanki, jak nieprzedłożenie planu neutralności klimatycznej przez operatorów najbardziej emisyjnych instalacji;
• Zmiany stawek kar administracyjnych za niedopełnienie obowiązków przez uczestnika systemu handlu emisjami (EU ETS);
• Implementacja regulacji z dyrektywy 2023/959, które zakładają, że państwa członkowskie mają wydawać 100 proc. środków z aukcji emisjami CO₂ na cele klimatyczne, zmienia się także katalog tych celów.

Czas nagli, a to tylko jeden z dwóch projektów

Czasu na dialog w sprawie tych propozycji jest niewiele. Ewentualne uwagi można zgłaszać do 9 maja 2025 r. do MKiŚ. „Skrócenie terminu na zajęcie stanowiska jest uzasadnione deregulacyjnym charakterem niektórych rozwiązań przewidzianych w projekcie oraz terminami implementacji wynikającymi z przepisów unijnych” – napisano w piśmie rozesłanym do zainteresowanych stron.

Jak na tak obszerny projekt, o którym powinny wypowiedzieć się też inne ministerstwa, ale i strona społeczna, przemysł itd., przeznaczono zaledwie ponad tydzień na uzgodnienia, konsultacje i uwagi. Dziwi to głównie dlatego, że terminy wynikające z przepisów unijnych były znane od dawna, więc był czas na przygotowanie projektu. Od maja 2023 roku wiadomo było, że trzeba będzie przełożyć te przepisy na krajowe prawodawstwo. Termin na zrobienie tego minął w połowie 2024 r.

Przeczytaj też: Deregulacja dla energetyki. Propozycje zespołu Brzoski

Tak się składa, że nie tylko Polska ma problem z transpozycją tych przepisów. W lipcu 2024 r. Komisja Europejska przekazała, że 26 na 27 państw członkowskich tego nie zrobiło. Był to ostatni raz, gdy Bruksela komunikowała o statusie wdrożenia dyrektywy w Unii Europejskiej.

Jednocześnie, to wcale nie koniec implementacji przepisów dyrektywy. Jak wskazano w uzasadnieniu, będzie jeszcze jeden projekt, poświęcony już tylko ETS 2. Obecnie celowo wydzielono przepisy, które można "wszyć" do działającego już EU ETS (tzw. ETS 1), a ETS 2 poświęcony zostanie odrębny akt prawny.

Fot. Fot. Katarzyna Kwaczyńska / Kancelaria Sejmu / gov.pl