Mała retencja zmniejsza ryzyko zarówno suszy, jak i powodzi. Jest odpowiedzią na narastające zmiany klimatyczne. Działania adaptacyjne wdrażane przez miasta wspierają środowisko naturalne i lokalny mikroklimat. Eliminują powstawanie miejskich wysp ciepła spowodowanych nadmiernym uszczelnianiem powierzchni i gęstą zabudową. Ograniczają także ryzyko nagłych powodzi miejskich.

Na adaptację do zmian klimatu i zapobieganie klęskom żywiołowym w perspektywie finansowej 2021-2027 zaplanowano łącznie aż 8,5 mld zł z programu Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko (FEnIKS). 1,8 mld zł już zostało przekazane beneficjentom. A Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) do końca roku ogłosi kolejne trzy nabory wniosków z tego programu na 1,1 mld zł.

Tworzenie zielonych oaz i pro-retencyjnych rozwiązań, które poprawiają komfort życia mieszkańców jest zazwyczaj poprzedzone opracowaniem planów adaptacji.

Miejskie plany adaptacji

Jednym ze sposobów, aby przygotować się na skutki zmian klimatu, jest opracowanie i wprowadzenie w życie miejskich planów adaptacji (MPA).Taki plan wskazuje najważniejsze obszary funkcjonowania miasta i ocenia, jak bardzo są one narażone na skutki zmian klimatu oraz jakie wiąże się z tym ryzyko. W MPA podana jest też lista działań i zadań, które trzeba wykonać w pierwszej kolejności.

Obowiązek przygotowania MPA mają już miasta średnie powyżej 20 tys. mieszkańców. MPA nie tylko pomogą samorządom unikać strat, jakie powodują w infrastrukturze ekstremalne zjawiska pogodowe, ale też przygotują na dalsze wyzwania. W MPA określone zostają warunki dla zwiększenia powierzchni zielonych, rozwoju zielono-niebieskiej infrastruktury, ochrony zasobów wodnych, rozwoju zrównoważonego transportu i odnawialnych źródeł energii.

Fundusze Europejskie na rozwiązania oparte na naturze

Nabór na opracowanie miejskich planów adaptacji do zmian klimatu w ramach FEnIKS Działania 2.4 Adaptacja do zmian klimatu, zapobieganie klęskom i katastrofom z budżetem 10 mln zł będzie otwarty od 29 sierpnia do 31 grudnia 2025 r. Beneficjentami mogą zostać: miasta średnie, powyżej 20 tys. mieszkańców oraz stolice powiatów z przedziału 15-20 tys. mieszkańców, z wyłączeniem miast finansowanych w ramach programu Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej (FEPW) 2021-2027.

W poprzednich naborach wybrano do dofinansowania 60 projektów na opracowanie MPA. Umowy o dofinansowanie podpisały m.in. Chełmno, Środa Wielkopolska, Kluczbork, Sieradz, Kobyłka i Bełchatów.

Nabór z działania FEnIKS 1.2 Adaptacja terenów zurbanizowanych do zmian klimatu Typ projektu: Wsparcie zrównoważonych systemów gospodarowania wodami opadowymi z udziałem zieleni/zielono-niebieskiej infrastruktury/rozwiązań opartych na przyrodzie jest planowany od 15 września 2025 r. do 27 lutego 2026 r. Beneficjentami mogą zostać 44 miasta, które uczestniczyły w realizacji projektu: Opracowanie MPA w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców oraz m. st. Warszawa. Na wsparcie realizacji zaplanowanych przez miasta przedsięwzięć przewidziano 500 mln zł. Dofinansowanie może być przyznane na:

• budowę lub modernizację kanalizacji deszczowej oraz infrastruktury towarzyszącej – inwestycje muszą przyczynić się do poprawy odprowadzania, zatrzymania i wykorzystania wód opadowych;
• zieloną i zielono-niebieską infrastrukturę np. ogrody deszczowe posadowione pod rynnami i zasilane wodą opadową, pasaże roślinne, łąki kwietne, zielone dachy;
• zatrzymanie i wykorzystanie wód opadowych;
• zazielenianie zbiorników wodnych lub ich renaturyzację;
• budowę zbiorników wód opadowych;
• likwidację zasklepień lub uszczelnień gruntu (odbetonowanie).

Nabór z FEnIKS działania 2.4 Adaptacja do zmian klimatu, zapobieganie klęskom i katastrofom

Typ projektu: Wsparcie zrównoważonych systemów gospodarowania wodami opadowymi z udziałem zieleni/zielono-niebieskiej infrastruktury/rozwiązań opartych na przyrodzie zaplanowany jest od 30 września 2025 r. do 30 kwietnia 2026 r. Budżet naboru to 500 mln zł. Beneficjentami programu mogą zostać: miasta średnie, powyżej 20 tys. mieszkańców oraz stolice powiatów z przedziału 15-20 tys. mieszkańców, z wyłączeniem miast finansowanych w ramach FEPW 2021-2027.

Dofinansowanie może zostać przyznane na wdrożenie inwestycji określonych w miejskich planach adaptacji do zmian klimatu. To zrównoważone systemy gospodarowania wodami opadowymi oraz rozwój zielono‐niebieskiej infrastruktury. Fundusze mogą być przeznaczone m.in. na instalacje i urządzenia:

• zapobiegające podtopieniom,
• zwiększające odporność terenów na ekstremalne zjawiska pogodowe (ulewy, powodzie błyskawiczne),
• spowalniające odpływ wód opadowych, zapewniające lokalną retencję i dystrybucję wody.

Dofinansowanie z Funduszy Europejskich trafiło już do polskich miast, które inwestują w zatrzymanie i wykorzystanie wód opadowych oraz adaptację terenów do skutków zmian klimatu.

Wrocław otrzymał ponad 23 mln zł dofinansowania na stworzenie zrównoważonego systemu gospodarowania wodami opadowymi. Prace zaplanowano w 6 lokalizacjach na terenie ponad 1 ha. Wśród celów projektu jest zwiększenie zdolności retencyjnej ogólnodostępnych przestrzeni miejskich, stworzenie warunków do rozwoju bioróżnorodności oraz poprawa warunków życia mieszkańców przez złagodzenie efektu miejskiej wyspy ciepła. Wybudowane zostaną obiekty małej retencji. Stworzenie ogrodów deszczowych i nasadzenia roślin ułatwią filtrowanie i zatrzymywanie wody opadowej. Zmodernizowane zielone skwery będą miejscem odpoczynku w przestrzeni miejskiej. Inwestycja zapewni lepszą ochronę przed ekstremalnymi opadami dla ponad 100 tys. mieszkańców.

W Gdańsku powstaną nowe zbiorniki retencyjne i przepompownie. Nowa infrastruktura usprawni gromadzenie i odprowadzanie wód opadowych i zmniejszy ryzyko lokalnych podtopień. Prace obejmą prawie 8 ha w rejonie Potoku Oliwskiego, Potoku Strzyża i Potoku Kowalskiego. Na realizację projektu o łącznej wartości ponad 123 mln zł miasto otrzymało niemal 93 mln zł dofinansowania.

Olsztyn otrzymał 25 mln zł na przebudowę i rozbudowę sieci kanalizacji deszczowej na terenie ponad 6 ha. Celem projektu jest lokalna poprawa retencji, a w perspektywie ograniczenie skutków upałów, susz czy nagłych powodzi miejskich. Zadanie zakłada budowę czterech zbiorników retencyjnych. Wokół zbiornika retencyjnego w Parku Zacisze powstanie przestrzeń do odpoczynku dla mieszkańców.

Polskie samorządy stawiają na proste i skuteczne rozwiązania. To przede wszystkim zwiększanie powierzchni terenów zielonych i naturalna retencja. Dzięki roślinności więcej wody pozostaje w glebie, a spływ powierzchniowy jest wolniejszy. To również inwestycje w zrównoważoną gospodarkę wodami opadowymi oraz wdrożenie rozwiązań opartych na przyrodzie – wykorzystanie lokalnych warunków i istniejących zasobów.

Szczegółowe informacje o naborach będą dostępne na stronie https://www.gov.pl/web/nfosigw.